علمی : بررسی جایگاه تصویر ذهنی (برند) دانشگاه آزاد اسلامی در مقایسه با دانشگاه های دولتی- قسمت …

ﻫ) بالا بردن سطح مهارت‌های مدیریتی رهبران در سطوح مختلف سازمانی، از جمله اعضای هیئت مدیره. (اتکینسون^[۹۸]، ۱۹۹۸ : ۱۹۵)
۲-۲-۳- بررسی دانشگاه ها و آموزش عالی ایران
در تعریف توسعه گفته‌اند توسعه فرایندی است که از تعامل بین اندیشه‌های نو، ایده‌های تازه و آرمان‌های جدید با ساختارها و نهادهای قدیمی صورت می‌گیرد و به نوسازی ساختارها و نهادها می‌ انجامد. (مارکوس^[۹۹]،۱۹۹۸ :۹۲) طبق این تعریف عامل محرک در زمینه توسعه دانش جدید، ایده‌های تازه و اندیشه‌های نو است. بنابراین، دانشگاه در جوامع در حال توسعه، نقش مهمی را ایفا می‌کند. از سوی دیگر انسان هم به عنوان هدف توسعه و هم به عنوان عامل توسعه است؛ یعنی توسعه باید به بهبود کیفیت زندگی انسان منجر شود. اما چه عاملی می‌تواند توانمندی انسان را برای رسیدن به توسعه بالا ببرد؟ آن عامل چیزی نیست جز آموزش و به خصوص آموزش عالی؛ زیرا منجر به تربیت نیروی انسانی متخصص موردنیاز برای اداره نهادهای جامعه و همچنین رسیدن به توسعه می‌شود. (نفیسی،۱۳۹۲ : ۹۵).
امروزه دانشگاه با توجه به وضعیت جهانی یعنی اوضاع علمی، فناورانه، اقتصادی و اوضاع بین المللی با مشکلات بزرگی مواجه است، شناخت این مشکلات به ما کمک می‌کند تا بتوانیم خودمان را برای رسیدن به جایگاه مناسب آماده کنیم. در اینجا به برخی از مهم‌ترین معظلات دانشگا ه ها در ایران به صورت مختصر اشاره می کنیم:
سیاست گذاری در نظام آموزش عالی
مدیریت و ساختار
همکاری های بین المللی (ارتباط با مراکز علمی بین المللی)
تقاضای اجتماعی
ارتباط دانشگاه با صنعت
کیفیت (قارون، ۱۳۹۳: ۲).
۲-۲-۳-۱- سیاست گذاری در نظام آموزش عالی
سیاست‌گذاری یکی از عناصر چرخه دانش است. اگر سیاست‌گذاری از فرایند دانش جدا شود کشور نمی‌تواند به سمت پیشرفت پیش رود. در همه جهان تولید دانش و فناوری منتهی به سیاست‌گذاری های اجرایی می‌شود. بنابراین، سیاست‌گذاری باید به صورت منسجم، یکپارچه و با هدف توسعه کشور صورت بگیرد.(قارون،۱۳۹۳ : ۲۸) لازم به توضیح است که در کشور ایران دانشگاه‌ها به طور مشخص اهداف و راهبرد‌های خاصی برای خود تدوین نکرده‌اند، اما در برنامه‌های توسعه‌ای دولت به طور کلی اهدافی برای دانشگاه‌ها در نظر گرفته می‌شود. اهداف ذیل، اهدافی هستند که در قانون اول برنامه ۵ ساله توسعه اجتماعی و اقتصادی به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است:
کمک به توسعه و ارتقای علوم و معارف در کشور
مشارکت در تربیت و تأمین نیروی انسانی متعهد و متخصص مورد نیاز کشور
مشارکت در امر فراهم‌سازی زمینه‌های توسعه تحقیقات، نوآوری، انتقال و جذب فناوری
بهبود شاخص‌های آموزش عالی از نظر کمی و کیفی
مشارکت در امر انطباق محتوای آموزش‌ها با نیازهای تخصصی جامعه و مقتضیات ناشی از توسعه
علوم و معارف
توأم ساختن آموزش با پژوهش در کلیه مقاطع تحصیلی و کمک به نیازهای پژوهشی کشور
برقراری ارتباط متقابل با مؤسسات آموزش عالی و دیگر بخش‌ها در زمینه‌های علمی، فرهنگی و صنعتی (آراسته،۱۳۹۱: ۲)
۲-۲-۳-۲- مدیریت و ساختار^[۱۰۰]
امروزه عصر دانشگاه «ایستا^[۱۰۱] »که با روش سنتی به تربیت نیروی انسانی مدرک به دست و جویای کار بپردازد سپری شده و دیگر دانشگاه جایی نیست که دانش آموخته‌های غیر حرفه‌ای، غیر کارآمد و غیر خلاق تربیت کند. زیرا این دانش آموخته‌ها در جامعه آینده قادر به اشتغال نخواهند بود. دانشگاه جدید دانشگاهی است که نیروی انسانی کارآفرین، خلاق و مبتکر تربیت کند. (قارون،۱۳۹۳ : ۵۸) برای اینکه دانشگاه تغییر کارکرد دهد باید ساختار دانشگاه و مدیریت دانشگاه و همچنین شیوه های مدیریت دانشگاه تغییر کند. بنابراین، ساختار کل آموزش عالی در حال تغییر است. عنصر محوری در تغییر ساختار دانشگاه تأمین استقلال عملیاتی در دانشگاه است یعنی تا به حال در دانشگاه‌های ایران مدیریت متمرکز، حاکم بوده که براساس منابع دولتی کار می‌کرده‌اند.(قارون،۱۳۸۳ :۹۳) مدیریت در سبز فایل اولاً به صورت غیر متمرکز و به دست خود دانشگاه‌ها اعمال می‌شود و ثانیاً منابع آن، منابع متنوعی است و صرفاً منابع دولتی نیست و می‌بایست از منابع غیر دولتی هم استفاده کند. بنابراین، مدیریت جدید با مدیریت منابع مالی جدید، مدیریت منابع انسانی متفاوت و مدیریت دانش همراه خواهد بود.
۲-۲-۳-۳- همکاری‌های بین‌المللی (ارتباط با مراکز علمی بین المللی)
امروزه هیچ ملتی نمی‌تواند خود را در رشته‌های مختلف علمی بی‌نیاز از دیگر ملت‌ها بداند. لذا، تشکیل مراکز تحقیقاتی و ارتباط آنها با مراکز تحقیقاتی سایر کشورها ضروری به نظر می‌رسد. براساس سند چشم‌انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی، ایران باید جایگاه اول اقتصادی و علمی را تا چند سال آینده در بین کشورهای همسایه، خاورمیانه و آسیای میانه کسب کند و این امر بدون داشتن همکاری‌های علمی با سایر کشورها به منظور ارتقای کیفیت نیروهای انسانی غیر ممکن است.(آراسته،۱۳۸۵ :۱۴)
اکثر مشکلاتی که جوامع با آنها رو به رو هستند، جنبه بین‌المللی پیدا کرده اند. زمانی دانشگاه‌ها می توانند مشکل گشا باشند که آموزش و پژوهش در آنها از کیفیت مطلوبی برخوردار باشد. یکی از روش‌هایی که دانشگاه‌های کشورهای در حال توسعه می‌توانند برای بهبود کیفیت به کار برند، برقراری ارتباطات بین‌المللی است. بین‌المللی کردن آموزش عالی ساز و کاری برای تغییر و تحول و اصلاحات در آن است. لذا، ارتباطات بین‌المللی در آموزش عالی به میزان چشم‌گیری در میان کشورها رشد کرده و این موضوع با توجه به فرایندهای کنونی فناوری های اطلاعات و ارتباطات بیش از پیش مشهود است. افزون بر این، کشورهای توسعه یافته در پی افزایش تعداد دانشجویان خارجی خود هستند. این دانشجویان موجبات تحکیم آموزش عالی، مبادلات و ارتباطات دو جانبه و همچنین پیشرفت اقتصادی در این گونه کشورها را فراهم می‌کنند.(آراسته،۱۳۹۱ :۱۱)
۲-۲-۳-۴- ساز و کار‌های بین المللی کردن آموزش عالی در ایران
۲-۲-۳-۴-۱- تقویت اعزام دانشجو
هم اکنون بیش از سه میلیون نفر دانشجوی خارجی در کشورهای مختلف به تحصیل مشغول هستند. پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۵ این تعداد به ۸ میلیون نفر افزایش یابد (آلباخ^[۱۰۲]، ۲۰۰۴ :۱۴۵). اعزام دانشجو به خارج از کشور به ویژه در مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکتری به عنوان راهبردی برای ارتقاء نیروی انسانی دانشگاه‌ها، محسوب می‌شود. در ایران راه اندازی دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری به راهبرد اصلی برای تأمین هیئت علمی تبدیل شده است. در بسیاری از موارد، این دوره‌ها با داشتن حداقل زمینه‌ها راه‌اندازی شده و دانشجویان از داشتن منابع لازم برای تحقیق و فراگیری محروم‌اند؛ زیرا توجه بیشتر به توسعه کمی است تا عنایت به کیفیت. نتیجه این سیاست تربیت افرادی است که پس از پایان تحصیل با حداقل مهارت وارد بازار کار می‌شوند و توانایی لازم را برای انجام مسئولیت خود ندارند.(برون ومازارول^[۱۰۳]،۲۰۰۹ :۹۰) بنابراین دانشگاه‌ها باید در زمینه اعزام دانشجو به خارج، سیاست‌گذاری‌های لازمه را انجام دهند. البته نباید فراموش کرد که اجرای این سیاست‌ها در گرو حمایت‌های مالی دولت است. به منظور تقویت اعزام دانشجو به خارج، پیشنهاد می‌شود که دانشگاه‌های پیشرو کشور با یک یا چند دانشگاه، کنسرسیوم‌هایی را در حوزه‌های مطالعاتی و رشته‌های تحصیلی داشته باشند. این توافق‌نامه‌ها کاهش هزینه ثبت نام دانشجویان را به همراه خواهند داشت. راه اندازی دوره‌های دکتری مشترک یکی از روش‌های مفید در این زمینه است (آراسته، ۱۳۹۱: ۳۹).
۲-۲-۳-۴-۲- لزوم گسترش و تقویت زبان انگلیسی
در عصر حاضر زبان انگلیسی، زبان حاکم بر ارتباطات علمی بین‌المللی و بانک‌های اطلاعاتی و به ویژه اینترنت است. اما متأسفانه در ایران، برنامه‌های درسی و روش‌های آموزشی زبان خارجی که تاکنون در سطح آموزش و پرورش و آموزش عالی از آنها بهره گرفته شده است پاسخگوی نیازهای دانشجویان نیست.(نفیسی،۱۳۹۲ :۶۲) بنابراین، بازنگری در برنامه‌های درسی زبان انگلیسی و در الویت قرار دادن آن در آموزش‌های مقاطع مختلف برای ارتباطات بین‌المللی امری ضروری است.
۲-۲-۳-۴-۳- بین المللی کردن برنامه های درسی
هم اکنون که تدوین برنامه‌های درسی به دانشگاه‌ها واگذار شده است، موضوع آشنایی با فرهنگ‌ها، بهره‌گیری از تجربه‌های سایر کشورها، دعوت از استادان خارجی و … هریک به نوبه خود موجب ارتقاء بخشیدن مهارت‌های شناختی و تخصصی دانشجویان و همچنین اعضای هیئت علمی خواهد شد. بنابراین، تدوین برنامه‌های درسی با هدف آشنایی دانشجویان کلیه رشته‌ها با سایر فرهنگ‌ها و ساختارهای کشورهای مختلف در دانشگاه ها امری ضروری است. (آراسته، ۱۳۸۵ :۴۷).
۲-۲-۳-۴-۴- بهره گیری از حمایت های مالی مجامع بین المللی
هم اکنون فرصت‌های بسیاری برای دریافت حمایت‌های مالی از سوی مجامع بین‌المللی نظیر بانک‌ جهانی، آکادمی‌های علوم و … وجود دارد که بسیاری از افراد واجد شرایط در ایران با این فرصت‌ها آشنایی اندکی دارند. اگر چه دفاتری تحت عنوان «دفتر ارتباطات بین‌المللی» در بسیاری از دانشگاه‌های کشور فعالیت می‌کنند، اما فعالیت‌های آنها بیشتر به امضای توافق‌نامه‌های صوری محدود شده است، این دفاتر وظیفه دارند که در جهت رایزنی با گروه‌های آموزشی و جلب همکاری‌های آنها برای شناسایی فرصت‌ها و همکاری‌های بین‌المللی گام بردارند. (توسلی وآهنچیان،۱۳۹۱ :۵۴) و این فرصت مناسبی می باشد جهت ارتقاء جایگاه تصویر ذهنی دانشگاه، می توان با آکاهی بخشیدن واستفاده از این پتانسیل یکی از مزیت های رقابتی را دربین رقبا افزایش داد وبازار هدف را گسترش داد.
۲-۲-۳-۴-۵- جذب دانشجویان خارجی
یکی از علل اصلی عدم جذب دانشجویان خارجی استفاده از زبان فارسی به عنوان تنها روش آموزشی در دانشگاه‌ها است. اما نکته قابل توجه این است که فراگیری زبان فارسی برای دانشجویان خارجی مشکل و کاربرد علمی بین‌المللی آن نیز در اکثر کشورها محدود است. (دودراشتات^[۱۰۴]،۱۳۸۵ :۲۰۷) استفاده از زبان انگلیسی به عنوان زبان آموزش و پژوهش در برخی از دانشگاه‌های ایران نه تنها موجب ارتقای تعاملات علمی در سطح بین‌المللی می‌شود، بلکه دانشجویان خارجی بسیاری از کشورها نیز متقاضی ادامه تحصیل در این گونه دانشگاه‌ها هستند. البته این امر بدون گسترش برنامه‌های خدماتی و رفاهی دانشجویی در دانشگاه‌ها میسر نخواهد بود. (وریت^[۱۰۵]،۲۰۰۶ :۳۹۰) دور از این واقعیت باتوجه به مبحث کارآفرینی در فرضیه های ارائه شده، آیا زمان آن نرسیده است تا افزایش امکانات رفاهی و ایجاد فعالیت های فوق برنامه سطح علمی دانشجویان را افزایش داده و به جایگاه دانشگاه کمک نمائیم؟ همانطور که قبلاً هم اشاره شد یکی از مشکلات دانشگاه ها مخصوصاً دانشگاه های آزاد اسلامی دریافت شهریه های سنگین از دانشجویان می باشد که همین موضوع رقبا را نسبت به جایگاه این دانشگاه متمایز می کند. حال نکته حائز اهمیت استفاده از تمایز خدمات می باشد. پیشنهاد ما در این تحقیق این است که دانشگاه آزاد اسلامی در ازای دریافت شهریه تحصیلی امکان استفاده دانشجویان از کلا سهای زبان انگلیسی را به عنوان فعالیتهای فرهنگی ودانشجویی برقرار نماید تا از مزیت خدمت استفاده بهینه را جلب نماید.
۲-۲-۳-۴-۶- حمایت‌های مالی دولت
با بودجه‌های فعلی دانشگاه‌ها، ارتباط دو جانبه میان دانشگاه‌های ایران و سایر دانشگاه‌های خارجی امکان‌پذیر نیست و نیازمند حمایت‌های مالی دولت است. (آراسته، ۱۳۹۱ : ۳۹)
۲-۲-۳-۵- تقاضای اجتماعی ورود به تحصیلات تکمیلی
۲-۲-۳-۵-۱- عدم توازن منطقه‌ای تقاضای اجتماعی
به دنبال تسری سیاست‌های عدالت توزیعی پس از انقلاب به بخش آموزش عالی و وضع سهمیه‌های پذیرش دانشگاه‌ها، امتیازات تخصیص یافته به گروه‌های خاص سبب شد که نسبت پذیرش برای گروه‌های مختلف، تفاوت‌های فاحش پیدا کند و همچنین موجب شد برخی استان‌های محروم در طول دهه ۷۰ از نظر رشد سالانه تقاضا، صدرنشین باشند. این پیامد هرچند از نظر عدالت توزیعی مثبت است، لیکن باید توجه داشت که اولاً تعداد محدودی از استان‌ها از این روند بهره‌مند شدند و مهم‌تر اینکه برخی استان‌ها که سوابق آموزشی بیشتری داشتند رشد بسیار کمی داشتند.(قارون،۱۳۹۳ :۷۵) به رغم این روند، به دلیل تمرکز امکانات و خدمات در مرکز سیاسی و تقویت روند شهرنشینی هنوز تقاضای اجتماعی، میل شدید به پایتخت دارد به طوری که انتخاب دوم متقاضیان اکثر استان‌ها، استان تهران است.