برگزیده ای از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 205

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

دده مطبخی-آدم کثیف و بد بو

دست و پا کردن-فراهم آوردن

پیگرد-پی گیری-تعقیب
در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته

چس خوری-خست-بخل

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

چشم برداشتن-زضا دادن-قبول کردن

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

دعوت حق را لبیک گفتن-مردن

روزه ی گنجشک-روزه ی کله گنجشکی

 

 

تند-بسیار تلخ و تیز-سخت و شدید-پر رنگ

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

دسته اش را در کردن-تصفیه حساب کردن-جبران کردن کاری

در به دری-بی خانمانی-آوارگی

زوراب زدن-برای استفراغ زور زدن ولی چیزی بالا نیاوردن

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

از پا در آوردن(سخت فرسوده و از کار افتاده کردن)

پُر کار-فعال-با پشتکار

 

به حرف کشیدن- به حرف آوردن کسی

تشنه بودن به خون کسی-خواهان مرگ کسی بودن

آفتاب‌نشین کردن کسی(کسی را از هستی ساقط کردن، خانه‌خراب کردن)

دمرو-کسی که دمر خوابیده

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

جوان مرگ شدن-در جوانی مردن

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

خروس خوان-هنگام سحر

چنگول زدن-پنجه زدن

 

حرام شدن-بی فایده شدن-بی نتیجه شدن

اُتُل-شکم-اتوموبیل

فال بد زدن

 

چوب پوش کردن-با چوب پوشاندن

از دهان گنده‌تر حرف زدن(گفتن مطالبی که در حد گوینده نیست)

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

آواز دهل(چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است، نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد)

دهن لق-کسی که راز خود و دیگران را بازگوید

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

زنانه-ویژه ی زنان

حال آوردن-به هوش آوردن-از ناراحتی بیرون آوردن-کتک زدن
باهاس-باید-بایست

پای کسی لب گور بودن-به آخر عمر رسیدن-بسیار پیر شدن

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

رو نشان دادن-چهره نمایاندن

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

رده-حرف زشت یا نامربوط

آرد خود را بیختن و الک را آویختن-کسی که وظایف زندگی‌اش را انجام داده و دیگر توقعی از او نیست
در هم و بر هم-آشفته-پریشان-آمیخته
انگشت بلند کردن-اجازه‌ی سخن خواستن
بای دادن-رشوه دادن-باج دادن

دله دزدی-عمل دله دزد
حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن
به روی خود نیاوردن-اهمیت ندادن-به سکوت برگزار کردن-خود را به آن راه زدن

آلا گارسون(اصلاح موی سر زن به سبک موی پسران)

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

تیغی-چیزی که با کلاه برداری از کسی گرفته باشند

باز شدن مچ-لو رفتن دروغ

از تک و تا نینداختن خود-از رو نرفتن-جا نزدن-خود را نباختن

تزریقات چی-کسی که کارش تزریق آمپول است

زنکه-لفظی توهین و تحقیرآمیز به زن

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق
زحمت کش-کارگر-پیشه ور

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

این هلو این هم گلو-مثل آب خوردن-انجام این کار بسیار آسان است

آستین تر داشتن-بسیار گریه کردن

آواز دادن(خواستن)

زیگزاک-خط شکسته-کنگره دار

چانه انداختن-جان کندن-حرکت پیش از مرگ

 

 

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

دیوانه بازی-انجام کارهای ابلهانه و نابخردانه

 

خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن

بنده منزل-خانه ی من

پَکَر-افسرده-نومید-گیج-بی دل و دماغ-بی حوصله

 

بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

 

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

ارباب حجت-اهل منطق

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

رودرواسی-رودربایستی

بی مناسبت-نابجا-نامربوط

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک
چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

 

 

رودربایستی داشتن-ملاحظه کردن-پروا داشتن

 

بی خیالش-نگران نباش-اهمیت نده

خوش محضر-شیرین سخن-خوش مجلس

ریخت و روز-سر و وضع-شکل و حالت
چتری-به شکل نیم دایره-قوسی

روبند کردن-کسی را به رودربایستی به کاری واداشتن
روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن
پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

به جلز و ولز افتادن-به گریه و التماس افتادن

پرت کردن حواس-حواس را از اصل موضوع منحرف کردن

الانه(همین حالا، هم اکنون)

اسکلت‌بندی(طرح‌ریزی، زیرسازی)

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

در بردن-بیرون بردن-گذراندن

خشک شدن شیر کسی-به کسی که زیاد حرص می خورد و جوش می زند می گویند

آب تاختن(پیشاب کردن)

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب

چیز-آلت تناسلی

 

دیپلم-مدرک پایانی دبیرستان-گواهی نامه-تصدیق

تخم چشم-مردمک چشم

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

پاتی کردن-باد دادن خرمن

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)

بد ادا-بد اطوار-بد گوشت-کسی که در بهانه جویی افراط می کند و به انجام تشریفات علاقه دارد

خیسیدن-خیس خوردن-خیس شدن

جِر زن-کسی که در بازی یا کاری دبه در می آورد

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)

چار میخ-اذیت و آزار سخت

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

اهل محل(همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند)

دست به یقه شدن-دست به گریبان شدن

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

تیغ زن-کلاه بردار-گوش بر

 

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

از شیر گرفتن-به دوره‌ی نوزادی پایان دادن

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن
دوبلاژ-برگردان گفت و گوی فیلم به زبان دیگر

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

آمد کردن-رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته

 

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل
زیر شلواری-زیر جامه
دود گرفتن-پُک زدن

دَم نقد-آماده-حاضر

بد عنق-کج خلق-بد اخلاق

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

خروس جنگی-کسی که به اندک چیزی به ستیزه برمی خیزد
به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

خشک-بدون انعطاف-بی عاطفه-خشن

 

 

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

خیسیده-چیزی که آب در آن نفوذ کرده است

خشتک کسی را جر دادن-نگا. خشتک پاره کردن

زرشک-لفظی است مانند زکی که به هنگام باور نکردن و رد کردن حرف طرف گفته می شود

آستین بر چشم گذاشتن-پنهان گریستن

آتشخوار(ظالم، حرام‌خوار)

بالینی-کلینیکی

جوراب شلواری-جوراب همراه با شلواری از همان جنس و چسبیده به آن

تته پته-لکنت زبان

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

زیر تشکی-رشوه

حال و احوال کردن-سلام و احوال پرسی کردن

زانو انداختن شلوار-کش آمدن پارچه ی شلوار در قسمت زانو

ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

جوخه-کوچک ترین یگان نظامی شامل هشت نفر

 

خود را شناختن-به حد بلوغ رسیدن

خانوار-مجموع اعضای یک خانواده

 

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

جَلدی-بی درنگ-به چالاکی

خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

پر زدن-به چیزی یا کسی اشتیاق فراوان داشتن

خر آوردن-بدبخت شدن

خرحمالی کردن-کار کردن بی اجر و مزد

 
بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

 

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

از کسی کشیدن-از کسی رنج کشیدن

رسوخ کردن-در دل اثر کردن-رخنه و نفوذ کردن

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

دلچسب-دلپذیر-مقبول

رو به راه-آماده-مهیا-منظم

خوش خرید-کسی که چانه نمی زند و نقد معامله می کند

اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

زردنبو-زردمبو

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

دوبله-دو برابر-دوبلاژ

چاق شدن-بهبود یافتن-درمان شدن

پیاده بودن در کاری-در کاری ناشی و بی تجربه بودن

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

بابا-پدر-شخص-در خطاب به هر کسی : برو بابا

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار
زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

پاتیل شدن-از مستی از پای در آمدن-دیگرگون شدن حال

خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود

 

چوبه ی دار-تیری که محکوم به مرگ را از آن می آویزند

احتیاطی(نجس، ناپاک)

خِر-حنجره-گلو
چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته
حالی کردن-فهماندن

از دور دستی برآتش داشتن-آشنایی سطحی و ناکافی با چیزی داشتن

بوی حلوای کسی آمدن-قطعی شدن مرگ کسی
آب سیر-جانور خوش‌رفتار

 

بُل گرفتن-چیز مفت به چنگ آوردن-از فرصتی استفاده کردن-بهانه ای بدست آوردن

تف سر بالا-چیزی که مایه ی سرشکستگی و ننگ خود آدم باشد

بست نشستن-پناه بردن به بست برای در امان ماندن از تعرض

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

زیر ِ گوش-سخت نزدیک-دم دست

دیگ بار گذاشتن-گذاشتن دیگ غذا بر اجاق

بِبُری-بمیری ! چقدر حرف می زنی !

ریسه شدن-پشت سر هم قرار گرفتن-به دنبال هم به جایی رفتن

زیر چاقی-مهارت

پایین نرفتن چیزی از گلو-از غصه غذایی نخوردن-مال حرام نخوردن

احوال گرفتن(جویای حال شدن)
پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن

پا خوردن-فریب خوردن

ژست-طرز حرکت و رفتار شخص

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن
از رو رفتن(خجالت کشیدن، از میدان به‌در رفتن)

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

 
تازه داماد-پسری که تازه ازدواج کرده است
ذِله کردن-ذله آوردن

چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن

ادا اصول-ادا اطوار

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

خارش-خاریدن-نام بیماری خاریدن نشیمنگاه

 

افتاده(فروتن، متواضع)

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

رو به راه-آماده-مهیا-منظم

بند آمدن-متوقف شدن

پُخی شدن-کاره ای شدن-مهم شدن

پِهِن پا زدن-بیکاره و ولگرد بودن
بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج