منتخبی از اصطلاحات کوچه بازاری و خیابانی ایرانی قسمت 434

آب نخوردن-درنگ نکردن

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

پَخ دار-چیزی که تیزی لبه های آن گرفته شده باشد

دست شما درد نکند-از شما سپاس گزارم

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

چراغانی کردن-جشن گرفتن

به حال آوردن-به هوش آوردن-به کسی شور و حال دادن

بلد-راهنما-کسی که راه را می شناسد
پول خرد-پول سکه ای

پا خوردن فرش-نرم و لطبف شدن فرش بر اثر رفت و آمد بر آن

 

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

دوا به خورد کسی دادن-مسموم کردن-به زور به کسی دارو یا مشروب خوراندن

جارو کردن زیر پای کسی را-موجب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

دلگرم-علاقه مند-مشتاق

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی
برآورد-تخمین

تو در تو- تو به تو

پس بودن-عقب افتادن از دیگران

جد و آباد کسی را گفتن-آبا و اجداد کسی را دشنام دادن

پشت کسی را داشتن-هوای کسی را داشتن-از کسی حمایت کردن

ته خانه-لوازم بی مصرف-بقایای اثاث خانه

خفه کردن-آتشی را خاموش کردن-خاموش شدن موتور-با اصرار در کاری کسی را کسل کردن

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

توی پیاز خوابانیدن-برای فرصت لازم نگاه داشتن

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

 

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد
 

جان کسی را به لب آوردن-سخت آزار دادن-به کسی انتظار دراز دادن

دل پُر داشتن-کینه و دلخوری دیرینه داشتن

 

 

اهل آن کار (کار بد)

بشکن زدن ی-برآوردن صدای انگشتان به هنگام شاد

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز
دست دستی-سرسری-بی هوده-سطحی

تشریف داشتن-حضور داشتن

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

دوره کردن-درسی را دوباره و سه باره خواندن-حلقه زدن به دور چیزی یا کسی

 

زیست شناسی-دانش شناخت حیات و موجودات زنده

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

پَرپَر زدن-به سختی جان کندن-بی تابی بسیار کردن

چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

استخوان‌دار(محکم، بااراده)
جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن

بد خواب شدن-بی خواب شدن-خواب آسوده نکردن

 

خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری

انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

دستگیره-وسیله ی باز و بسته کردن در و پنجره-کهنه ای در آشپزخانه برای برداشتن دیگ از روی اجاق

تار و تنبک-وسایل موسیقی-آلات ضرب و نوازندگی
رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن
حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن
رنجیده کردن-آزرده ساختن-رنجانیدن

بی سر و پا-پست-فرومایه
دانه کردن-دانه های میوه ای را جدا کردن-پراکنده کردن

رنگ نداشتن حنای کسی-اعتباری نداشتن حرف یا عمل کسی

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

جواب دندان شکن-جواب قاطع و صریح

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

دُم گرفتن-پشت سر هم ایستادن

پر و پاچه ی کسی را گرفتن-بر کسی خشم گرفتن-به کسی دشنام دادن

خوش قواره-خوش اندازه-متناسب
دَم گرفتن-همنوایی کردن در خواندن و سرود-کنایه از توافق و پشتیبانی

آن سفر-آن بار-آن دفعه

بازرسی-بررسی و کنترل
راه به ده بردن-حاصلی داشتن-موفق شدن
از روی معده حرف زدن(بدون تعمق و بدون منظور چیزی گفتن)

ابرو نازک کردن-ابرو تنگ کردن

دستی از دور بر آتش داشتن-از حقیقت امری بی خبر بودن-قضاوتی سطحی از چیزی داشتن

پِندِر-لوازم فرسوده و ناچیز و کم بها
خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره
حاشا زدن-انکار کردن امر مسلم

توپ ِ توپ-ثروتمند-بی نیاز

چربیدن-برتر بودن-پیش بودن

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

 
 

از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

تِر تِر-آواز بیرون آمدن فضولاتِ بیمار اسهالی

روادید-اجازه ی ورود به یک کشور-ویزا

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر

راست راستی-حقیقتن-واقعن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

به حق چیزهای ندیده و نشنیده-پس از شنیدن حرفی یا دیدن چیزی تعجب آور می گویند

چوب چوبی-دیوار یا در مشبک و چوبی

چوب دو سر نجس-نگا. چوب دو سر طلا

در تاریکی رقصیدن-در غیبت کسی رجز خواندن و ادعای بی خود کردن
 

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده
ابرو تابیدن-گره بر ابرو افکندن
چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود
داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

پابوسی-زیارت

دلال بازی-به شیوه دلالان از راه مبالغه و دروغ کاری را بزرگ جلوه دادن-واسطه گری

پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش
بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

خود را بستن-پول دار شدن

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

آتشخوار(ظالم، حرام‌خوار)

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

پس انداز کردن-پول کنار گذاشتن-صرفه جویی کردن

 

حلال یابی-طلبیدن نزد دیگران تقاضای گذشتن از تقصیر خود را کردن
ازرق شامی(اخمو، ترشرو)

دده سیاه-نوکر-نوکر سیاه

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

 

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

توی پیاز خوابانیدن-برای فرصت لازم نگاه داشتن

خوار و خفیف-ذلیل-بدبخت

جرواجر کردن-پاره پاره کردن

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)
جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

خوش منظره-خوش نما-زیبا

پا پس کشیدن-عقب کشیدن

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

 

در هم رفتن-در فکر فرو رفتن-خشمگین شدن

چراغ الله-نگا. چراغ

خانم بازی-معاشرت با زنان هرزه
آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

دست برداشتن-صرف نظر کردن-چشم پوشی کردن-به حال خود رها کردن
پَپِه-بی عرضه-پخمه-بی سر و زبان-خجالتی-ترسو

دَمَغ-افسرده-ناراحت-خیت

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

تردستی-مهارت-شعبده بازی
دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

اُس و فُس-اصل-مایه-چهارستون بدن

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

آهوی خاور(آفتاب)

امان کسی را بریدن(کسی را درمانده و بیچاره کردن)

 

در پوست کسی رفتن-سخت مزاحم کسی شدن-از کسی بد گفتن

 

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

انداختنی(جنس نامرغوب)

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

زود رس-آن چه که پیش از موقع مقرر به دست آید

حبف و میل-ریخت و پاش

 
خِر کسی را چسبیدن-گریبان کسی را گرفتن و چیزی از او طلب کردن

تَفت دادن-کمی سرخ و برشته کردن-بی روغن حرارت دادن

خودآموز-بدون آموزگار

دَم نقد-آماده-حاضر

دو پا-انسان

به دهان ها افتادن-فاش شدن-بر سر زبان ها افتادن

 

چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع

پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری

خجالت زده شدن-شرمسار شدن-شرمنده شدن

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

 

روغن کاری-روغن زدن به هر نوع دستگاه

 

آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

پابوسی-زیارت

از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

آب خنک خوردن-به زندان افتادن

 

تخت پایی-صاف بودن کف پا

آب برداشتن(هدف دیگری در پس کاری وجود داشتن)

جای سفت-وضعیت سخت

چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار
 

دنبال نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر وا کردن-به دنبال چیزی واهی فرستادن

 

 

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

اردک‌پرانی-از عهده‌ی جنگ با کسی برنیامدن

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

خوردن حرف-نگا. حرف را خوردن

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷

خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک
دانه دانه-یک یک

خواب و خوراک-خورد و خواب

جل و پلاس خود را پهن کردن-در جایی اقامت کردن

 

آهوی مانده گرفتن-بی‌انصافی کردن-عاجزکشی کردن

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

داشم-اصطلاح داش مشدی ها به معنی برادرم

خوشگل-دل پذیر-تو دل برو-زیبا

دل و جگر زلیخا-تکه تکه-پاره پاره

بازیگوشی کردن-بازی دوست بودن-سبکی کردن-شوخ بودن

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

چِک کردن-وارسی و بازبینی کردن

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن
خدا روز بد نده-چشم بد دور-روز بد نبینید
پس گردنی-زدن با کف دست به پشت گردن کسی

چَکه-شوخ و بذله گو

تُخس-ناقلا-شیطان-شرور

به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

چیله جمع کردن-گردآوردن چیله

به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن

خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

این در و آن در زدن(برای انجام کاری کوشش بسیار کردن)

 
دماغ سوختگی-خجالت زدگی-ناکامی
تاپاله-سرگین خشگ شده ی گاو برای سوختن
اسم درگوشی-نام دوم فرد مسلمان که نام یکی از امامان است
زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن

آب رفتن زیر پوست کسی(پس از لاغری کمی فربه شدن)

اشک کوه-یاقوت-لعل

 

آنکادر کردن-اصطلاحی در ارتش برای جمع‌کردن رختخواب

در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

 

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

جوشی کردن خود-خود را عصبانی کردن

زبانی-شفاهی

اَنَک کردن(تحقیر کردن، خجالت دادن)

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

آب نخوردن(درنگ نکردن)

زبر-خشن-غیر لطیف

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

افتاده-فروتن-متواضع

چو انداختن-شایعه پراکندن
دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

ریسمان را طناب کردن-یک کلاغ چهل کلاغ کردن-اغراق کردن

خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

 

چشم چرانی-هرزه نگاهی-به رن و دختر مردم نگاه کردن

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

زنیکه-زنکه

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

زیر سری-بالش-متکا

چاسان فاسان-آرایش-بزک

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)

پدر زن سلام-نخستین دیدار داماد در خانه پدر زن
دوره-مهمانی-زمانه

آب رفتن(بی‌اعتبار شدن، کوچک شدن)

آمدکار-شگون-فال نیک-خجستگی

رم دادن-رماندن-فراری دادن

حرف بی ربط-سخن نامربوط

دبه در آوردن-جر زدن-از قول خود سر باز زدن-اظهار پشیمانی کردن پس از عقد قرارداد

ازدست‌رفته-عاشق

 

 

دل گرفتگی-غم-غمگین بودن

روی کسی به زمین افتادن-شرمسار شدن به علت رد شدن تقاضا

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

جملگی-تمامن-سراسر

دامنی-پارچه ای که با آن دامن می دوزند

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا

خانم آوردن-پا اندازی کردن

 

حَب-قرص

خاک برداری-بردن خاک های اضافی برای آماده کردن زمین ساختمان

 

آب شدن قند توی دل(لذت بسیار بردن)

ریش بز-گیاهی همیشه سبز و پرشاخه

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)
به هوای کسی-به آرزوی کسی-به سودای کسی
استخوان جلوی سگ انداختن-با بخششی ناچیز دهان کسی را بستن
چهار دستی-فراوانی

چس خوری-خست-بخل

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

 

بزرگداشت-احترام-تکریم

پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

بینی و بین الله-میان من و خدا-انصافا-الحق

آه نداشتن که با ناله سودا کردن(آه در بساط نداشتن)

چرت بردن کسی را-غالب شدن حالت خواب بر کسی

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

ابرو انداختن(ابرو آمدن)

چشم را چهار کردن-دقت بسیار کردن-انتظار شدید بردن-تعجب زیاد کردن

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن
راه مکه-کهکشان

بستن-یخ ردن-منجمد شدن-منعقد شدن-سفت شدن-ریختن بیش از اندازه-هدف قرار دادن

بسلامتی-سلامتی دادن-هنگام نوشیدن شراب به یکدیگر می گویند

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند
آتشِ بسته(طلا)

پیاده کردن-انجام دادن-تحقق بخشیدن-از هم باز کردن

دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن
حِکِه ای-مردم آزار-کرمکی-ناراحت
جیب خالی پز عالی-کسی که در عین تهی دستی افاده دارد و خودش را با ظاهرسازی بگیرد

رد شدن-مردود شدن-پذیرفته نشدن

آمدن(آغاز به کاری کردن)

دق کردن-از غصه مردن

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد
چول شدن-بور شدن در بازی-شرمنده شدن

دور دست-جایی دور
آش دهن سوزی نبودن-زیاد جالب نبودن-اهمیت زیادی نداشتن

دود گرفتن-پُک زدن

باش !-نگاه کن-ببین

 

تنگ شدن خلق-عصبی شدن-بی حوصله شدن-خشمگین شدن

اختلاط کردن(بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن)

راه مکه-کهکشان

چاپی-حرف دروغ و بی اساس

داغ-مصیبت-اندوه-سخت گرم-سوران

 

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

آن روی کسی بالا آمدن-خشمگین شدن
از جلوی کسی در آمدن-در برابر کسی مقاومت کردن

آی زرشک(آی زکی)

زبر-خشن-غیر لطیف

دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

آدم شش‌درچهار(شخص کوچک اندام و ریزنقش)

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

خیک محمد-آدم چاق و فربه

زدن به کمر کسی-نوعی نفرین و دشنام است

بوسیدن و به تاقچه گذاشتن-ترک گفتن-کنار گذاشتن

دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن

 

پت پتی-موتور سیکلت
چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن

دوره گرد-غیر ثابت-دست فروش

راست رو-رو به رو-مقابل
اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)

به روی کسی آوردن-به چشم کسی آوردن-به کسی یادآوری کردن
آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

آبدار-سخت-شدید-سنگین

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

خدا خدا کردن-بسیار آرزومند چیزی یا کسی بودن و آن را از خدا خواستن-پناه به خدا بردن

پاچین-دامن زنانه
پُخت-هر نوبت از پختن
اهل کاری بودن-وارد بودن در کاری
حلوا حلوا کردن-نهایت احترام و حق شناسی را کردن

تمام وقت-شامل تمام ساعت های کار

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)

راست راست-آشکار و علنی-بی پروا
پا در هوا-بی اساس-بی اصل-غیر قطعی

 

آزگار-زمان دراز

چله-چاق-چرب و چیلی

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

خاکشیر یخ مال-خاکشیر که با یخ سایند تا حوب سرد شود و به بیمار دهند تا اسهالش قطع شود

 

ازقحطی‌درآمده-گرسنه‌چشم-آدم ندید‌بدید

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند

 

آبِ آب-آبکی-بی‌مایه-بیرنگ

 
حساب سرانگشتی-حساب ساده و روشن

دستی از دور بر آتش داشتن-از حقیقت امری بی خبر بودن-قضاوتی سطحی از چیزی داشتن

پی نوشت-مطلبی که پس از پایان نوشته به آن افزوده می شود

روغنی-آلوده به روغن

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

چله داری-عزاداری در روز چهلم مرگ کسی

حبه-پاره ی شکسته از قند یا نبات

دَرَ ک-در کوچک-برای نشان دادن بی اعتنایی نسبت به رویدادی بد به کار می رود

داغان-از هم پاشیده-پریشان

درآمد-مقدمه ی سخن و نوشته یا قطعه ی از موسیقی

 

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

از خر افتادن(نابود شدن، مردن)

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

پُرکوب-حرکت سریع و پر صدا

خر تو خر-پر هرج و مرج-بی نظم

تو بوق زدن-رازی را فاش کردن