کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 231

 

رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

بنده زاده-پسر من

چل مرد-مرد کوتاه قد

چشم و گوش کسی را باز کردن-کسی را با مسایل اجتماعی آشنا کردن

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

دم بازی-چاپلوسی-تملق

حُجره-دفتر کار در بازار و تیمچه

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

آشنایی به روشنایی انداختن-پس از مدت‌ها تصادفی آشنایی را دیدن

چوچول باز-دغل-بی حیا

جوجه فکلی-تازه کار و نا آزموده

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن

پالان خروس-کنایه از چیزی که وجود ندارد برای نشان دادن نداری مطلق

دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن

از کوره در رفتن(به خشم آمدن، آتشی شدن، از جا در رفتن)

چار دستی-قمار چهار نفری
ادرار بزرگ(مدفوع)
چراغ خواب-چراغ کم نوری در اتاق خواب
تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

دلخور بودن-گله مند بودن-ناراضی بودن

انگشت بر چشم نهادن(پذیرفتن، مسلم دانستن)
خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار
 

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

بر وفق-مطابق-موافق
خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

 
ریخت و روز-سر و وضع-شکل و حالت

تک و تا-جنب و جوش

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

 

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

تنوره کشیدن-در حال چرخیدن به هوا پریدن

رد پا-جای پا-اثر

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی
پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

 
دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن

 

خدمت کردن-دوره ی سربازی را طی کردن

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟

دلخور کردن-مایه ی گله مندی و نارضایتی کسی را فراهم کردن

خود را بستن-پول دار شدن

تخم حرام-حرام زاده-شرور-شیطان

خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن

چنگول زدن-پنجه زدن

زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن

فرض کنیم که
چرند گفتن-نگا. چرند بافتن

پُخت کردن-پختن

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

 
بد هوا-کسی که به خیال های بلند تر از حد و حق خود افتاده باشد

دلو حاجی میرزا آقاسی-آدم بی قرار و پر تحرک

 

 

جور کردن-یکسان کردن-فراهم کردن

درشت-حرف زشت-دشنام

بر و بساط-زندگی و لوازم آن-مقدمات کار

پخش-پراکنده

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

رشته برشته-حرف های بی هوده و بی معنی

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن
 

دود چراغ-کشیدن شیره

 

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

 

آب کردن-جنس نامرغوب را فروختن
دیالله-زود باش دیگه !
چانه لغی-راز داری نکردن
خوب کردن-درمان کردن-شفا دادن
چینه کشی-شغل چینه کش

تمام عیار-کامل-خالص-بدون نقص

بغ کردن-چهره درهم کشیدن-ترشرو شدن

 

 

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

رنگ و رو رفته-کهنه-فرسوده-کارکرده

 
بی ملاحظه-بی توجه-بی پروا

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

خوش بنیه-سالم و قوی

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

از شیر مرغ تا جان آمیزاد-از سیر تا پیاز
به چشم آمدن-قابل توجه بودن-ارزش داشتن

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

تَک تَک-یکی یکی-جدا جدا

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

جشنواره-جشن فزهنگی-فستیوال

پیله کردن دندان-ورم کردن لثه

آمد نیامد داشتن-روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست

پا گرفتن-رشد کردن-استوار شدن-سر و سامان یافتن-رونق گرفتن

بز دل-ترسو

پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

جَری شدن-خشمگین شدن-جسور شدن

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

 

 

پِت پِت-بالا و پایین رفتن شعله ی چراغ

خِرخِره-حلق-حلقوم

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

خانه شاگرد-پسربچه ی خدمت گزار در خانه

چار چشم-کسی مه عینک می زند

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

چلچل-خال خالی-ابلق

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

 

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی
توبره ی گدایی-کیسه ی گدایی

 
راحت کردن-کشتن

بیرون رفتن-به توالت رفتن

بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)
اجاق کسی کور بودن-نازا بودن-بی فرزند بودن
خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

با دست و پا-آدم زرنگ

پیشاب-ادرار

آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

بَر و رو-قد و قامت-چهره

دست داشتن-توانایی داشتن-وارد بودن

خواب دیدن برای کسی-نقشه کشیدن برای استفاده یا کوبیدن کسی

خانم-زن بدکاره-هرزه
در و تخته را مهر کردن-سکوت کردن-دست کشیدن
اختر شمردن-شب‌بیداری

 

باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن

اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)
سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

ریپ آمدن-فخر فروختن-به دروغ بر خود بالیدن

خرکی-سخت بی ادبانه-خارج از ظرافت

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

 

دست به کار نرفتن-حال کار کردن نداشتن-برای کار بی حوصله بودن

دست کسی را خواندن-از نقشه ی کسی با خبر شدن

 

آب بندی کردن-آرام آرام به کار انداختن دستگاه نو
ریش گرو گذاشتن-ار احترام و اعتبار خود برای وساطت در کاری بهره گرفتن-ضمانت کردن

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

اسرار مگو(حرف‌های ناگفتنی)

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن

خورش خوری-ظرفی که در آن خورش می ریزند

تن نما-نازک و نشان دهنده ی تن

 
چراغان-جشن و سرور پر چراغ

 

دو لبه-دارای لب کلفت

 

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

آگوز-لقب ریشخندآمیز برای مرد ریزنقش و متکبر
اهل و نا اهل-کس و ناکس-نجیب و نانجیب

به هم زدن حال-موجب بالا آوردن شدن

 

دو راهی-آن جا که راه دو شاخه می شود

بد قلق-بد عادت-بد ادا
رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

پیش فنگ-جلوی رو قراردادن تفنگ به طور عمودی

پا به راه-سر به راه-آدم اهل و درست و حسابی

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)
اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن
پینه کردن- پینه بستن

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند

جفتک زن-لگد زن

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن
پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

بیخ-کاملا نزدیک-تنگ چیزی

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

دست کسی را خواندن-از نقشه ی کسی با خبر شدن

 
بی غم-بی خیال-لاقید-بی درد

 

انگشت‌شمار(کم، معدود)

بی چشم و رو-ناسپاس-حق ناشناس-ناشکر
بامبه-توسری
اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)

اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب

تو هم رفتن-اوقات تلخ شدن-ناراحت شدن

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

در جا زدن-پاها را بدون راه رفتن به نوبت چپ و راست به زمین کوبیدن-ترقی نکردن

دق کردن-از غصه مردن

تق چیزی در آمدن-گند کاری بالا آمدن-فاش شدن امری پنهان

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق
زیر کاسه نیم کاسه بودن-در کاری رازی پنهان بودن-مکر و حیله ای در کار بودن

پایگیر کسی شدن-زیان یا جرمی به کسی افتادن

بَر و رو-قد و قامت-چهره

آمدن-آغاز به کاری کردن

حال نداشتن-مریض بودن-بی حال بودن

زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

 

خوش خیال-آن که به دل بد راه نمی دهد-بی خیال

 

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

 
خاک برگ-برگ خشک خرد شده

آقبانو(نوعی پارچه‌ی نخی نازک)
جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری

خاک کردن-دفن کردن-در گور نهادن-پشت حریف را در کشتی به زمین رساندن

 
پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست
جوشی کردن خود-خود را عصبانی کردن
زیر سر کسی بودن-مسئول کاری بودن-در کاری دست داشتن

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد
 

 

بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

 

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

دل دار-دلیر-شجاع-معشوق

رقصیدن توی تاریکی-بی موقع یا بدون اطلاع کاری را انجام دادن

آهوی خاور(آفتاب)

به کسی نگفتن که بالای چشمت ابروست-به کسی که ساده ترین مطلب را نمی پذیرد یا تحمل نمی کند و زود رنج یا زود خشم است نمی توان چیزی گفت

 

آقادایی را جنباندن-حرکتی به خود دادن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

 

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود
بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن
دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار

دم خروس در دست داشتن-بهانه داشتن

آهوی مانده گرفتن-بی‌انصافی کردن-عاجزکشی کردن

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

پر و بال-امکان-فرصت

ابرو کج کردن-خشم گرفتن

دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن

جای شکرش باقی است-باید سپاس داشت که از این بد تر نشده است

ترتیب کسی را دادن-کسی را تنبیه کردن-به حساب کسی رسیدن

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن
بد معامله-آن که در معامله ناراستی کند

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟-چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

 

بی ریش-ناجوانمرد-نامرد

چاق کردن غلیان-آماده کردن غلیان برای کشیدن

آفتاب‌نشین-بیکاره و تنبل

چپری آمدن-زود آمدن

 

اگر بمیری هم-به‌هیچوجه-هرگز

دماغ کسی را سوزاندن-کسی را ناکام کردن-در حسرت گذاشتن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

خود را بستن-پول دار شدن

چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

 

ته دل کسی مالش رفتن-احساس ضعف یا ترس کردن-حالتی شبیه به گرسنگی داشتن

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود
از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

آلاف و الوف(مال و ثروت، جاه و مقام)
تو حساب بودن-وارد بودن-به مسائل آگاه بودن

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

جن زدگی-دیوانه شدن-از حال طبیعی خارج شدن

خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

اُریب(کجکی، یک بر، یک ور)

رسیدن-مواظبت کردن-مورد لطف قرار دادن

استخوان خرد (نرم) کردن(با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن، دود چراغ خوردن)

باد رها کردن-رها کردن باد شکم-تیز در کردن

خانه آبادان-عبارتی به عنوان سپاس

دهن-واحد آواز خواندن
بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی
رج کردن-رج بستن

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

چرک کردن-عفونت کردن زخم

از دندۀ چپ پا شدن-سخت عبوس و کم‌حوصله بودن

جز جگر زدن-نفرینی است به معنی به بلا گرفتار شدن-دل سوختن بر اثر اندوه و مصیبت

دست فروشی-شغل دست فروش

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

ددر برو-نانجیب-زن بدکاره

 

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

 

جلو بُر شدن-مورد حمله قرار گرفتن

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

چم کسی را به دست آوردن-رگ خواب کسی را دانستن-نقطه ی ضعف کسی را دانستن

خاله زنک-زن امل و دنیا ندیده-بی سواد و عامی-کسی که همواره درباره ی دیگران حرف می زند

بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

پیش رس-زود رس

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

در دست-آماده-حاضر

 

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

به چشم-اطاعت می شود

پینه کردن- پینه بستن

خوش خوشان کسی شدن-بسیار لذت بردن

 

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

چم کسی را گرفتن-دل کسی را به دست آوردن

باخت-آنچه باخته باشند-زیان

زار و نزار-زرد و ناتوان-بد حال و بیمار

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

چس ناله-آن و ناله ی ساختگی برای جلب توجه

از بن گوش(کمال بندگی و خدمتکاری)
پر رو-بی شرم-وقیح-دریده

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

خیز-ورم-آماس

داد و هوار-داد و فریاد

خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

 

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن
راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن
آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

چشمک-ایما و اشاره به چشم

تناسب داشتن (چیزی) به کسی

 

زهرمار سلطان-ترش رو-اخمو
باز و بسته ی امام هشتم بودن-نیروی و قدرت خود را مدیون نظر مساعد امام هشتم بودن

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

 

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

خشکه نان-نانی که بیش از اندازه در تنور مانده و خشک شده است

به حق چیزهای ندیده و نشنیده-پس از شنیدن حرفی یا دیدن چیزی تعجب آور می گویند

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

چنار عباس علی-متلک بد

پیله ی کسی به کسی گرفتن-کسی را اذیت کردن

از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن

جِر-اوقات تلخی-لج

خواب به سر شدن-نگا. خواب به خواب شدن

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

چسبیدن-لذت دادن

چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی
حرام و حرس-ریخت و پاش
ریزه خوانی کردن-غرغر کردن-نق زدن-ایراد گرفتن

 
دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن