کاملترین مجموعه فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های کوچه بازاری قسمت بیست و یک

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

دل پُر داشتن-کینه و دلخوری دیرینه داشتن

چس گره زدن-نهایت خست به خرج دادن

چوب زیر دم کردن-تحریک کردن

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

اختر شمردن-شب‌بیداری

دماغ سوخته شدن-بور شدن-خجالت زده شدن-ناکام شدن

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

بیراهه-راه میان بر ولی دشوار

 

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

 
خم گرفتن-فنی از کشتی

جای سفت-وضعیت سخت

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

بغداد کسی را آباد کردن-شکم گرسنه ی کسی را سیر کردن

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

دو کرپا-چمباتمه

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن(با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن)

رو کشیدن-به کسی برای نزدیکی کردن تکلیف کردن

 

پراندن-بی اراده حرف درشت و بی جایی در سخن آوردن-گاه گاه در نهان تباهی کردن زن
دندان شکن-قاطع-محکم
زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

پُر کار-فعال-با پشتکار
زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد
تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن
بد قدم-نامبارک-بد شگون

خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

 
چینه کشی-شغل چینه کش

ته گرفتن-سوختن غذا
پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن
خوش صحبت-شیرین زبان-خوش کلام

پولکی بودن-عادت داشتن به گرفتن رشوه-بدون پول کاری را انجام ندادن

آتشخوار(ظالم، حرام‌خوار)

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

پار-فرسوده و اوراق-مجروح

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

حساب سوخته-بدهی قدیمی

آزگار-زمان دراز

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

چشم چشم را ندیدن-سخت تاریک بودن

 

 

آمدن-آغاز به کاری کردن

درد-نفرینی مانند کوفت-زهرمار-مرض

پیشاب-ادرار

 

چروک خوردن-نگا. چروک افتادن

راه و چاه را شناختن-دشواری های کار و زندگی را شناختن

بالا انداختن-نوشیدن مشروبات الکلی

پاردم ساییده-کهنه کار-ناقلا

به تته پته افتادن-به لکنت زبان افتادن

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

دماغ سوخته-خجالت زده-شکست خورده

زنندگی-زشتی-نفرت انگیزی

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن
تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن
دیگ بخار-دستگاه تولید بخار
خط خطی-درهم-خراب-متشنج-با خطوط زیاد روی آن ناخوانا شده

 
به دو دو افتادن-گود رفتن چشم بر اثر ضعف یا بیماری

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

خط خطی شدن اعصاب-خرد شدن اعصاب-خراب شدن اعصاب

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی

 

تخته پِهِن-پهن خشک شده که برای خوابیدن زیر حیوانات می گذارند
از بز حرام‌زاده‌تر(سخت‌گریز و حیله‌گر)

از پارو بالا رفتن پول(ثروت بسیار داشتن)
به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن
تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن
رفیق بازی-زیاده روی در دوستی کردن

 

بد قدم-نامبارک-بد شگون

خشکه مقدس-متدینی که جز اطاعت از ظاهر احکام دینی به چیزی تن نمی دهد

دست من و دامن تو-دستم به دامنت

 

پیش پا افتاده-کم ارزش-حقیر-معلوم-آشکار

 

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

ریغ-مواد درون امعا و احشا

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

چله داری کردن-مراسم عزای چهلم کسی را به پا داشتن

 

بد گل-زشت-بد ترکیب

دستشویی-توالت-مستراح

چاه ویل-جایی که اگر کسی یا چیزی برود دیگر بر نگردد

از ریش برداشتن، روی سبیل گذاشتن(کار غیرمنطقی و بی‌نتیجه کردن)

آجیل دادن-رشوه دادن-حق و حساب دادن
بخت-شانس-اقبال-شوهر

دم خروس از آستین کسی پیدا بودن-آشکار بودن نشانه ی کار خلاف

تر و تازه-شاداب-شسته و رفته
از گردۀ کسی کار کشیدن(کسی را به سود خود بی‌رحمانه به کار واداشتن)

 

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

چال افتادن-گود شدن

حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن-در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند

بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات

ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن

پا رکابی-شاگر شوفر اتوبوس

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

زدن خود به آن راه-خود را به نادانی
زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

چراغ-پولی که معرکه گیران درخواست می کنند

تکیه کلام-آن چه که در موضوع اثری ندارد ولی پی در پی تکرار کنند

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

دله کاری-پرداختن به کارهای پست و کم درآمد

 

پشت بشقاب کشیدن-تهدید کردن به قطع کمک

خاک آلود-آلوده به گرد و غبار و خاک

از سر کسی زیاد بودن-بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن

خاله در هم-همیشه نگران-همیشه اخم کرده
آبدست(ماهر، استاد)

از یک قماش بودن(سر و ته یک کرباس بودن)
چله نشینی-خانه نشینی

 

پختن کسی-کسی را برای کاری آماده کردن

خیر مقدم-خوش آمد

 

دود چراغ خوردن-زحمت کشیدن-تحمل رنج کردن-استخوان خرد کردن

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

دست زدن-کوبیدن دو دست به یکدیگر همراه با نوای موسیقی یا برای تشویق

 

 

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است

خرکچی-چارپادار

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

پا به ماه-آبستنی که در ماه آخر خود است

از جا پریدن-یکه خوردن-عصبی شدن
انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن
جوش زدن دل-نگران و مضطرب بودن-در دلهره به سر بردن

پیاله زدن-می نوشیدن
دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق
در تنور چوبی نان پختن-خیال خام در سر داشتن-کار ناشدنی انجام دادن

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

بی رگ-بی غیرت-بی حس

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

پشه کوره-پشه ی ریز

آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد

چینه کشی-شغل چینه کش
تو آستین بودن-حاضر و آماده بودن-آماده داشتن

از این رو به آن رو شدن(یکسره دگرگون شدن، به‌کلی تغییر کردن)

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

خیس کردن-ادرار کردن به خود

 
چینی بند-چینی بند زن

خیار شور-خیار سبز که مدتی در آب نمک بخوابانند

 

آبدار(سخت، شدید، سنگین)

جوز علی-نامی با تحقیر برای صدا زدن کسی

 

خرچه-در مقام توهین به بچه می گویند

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

به راه انداختن-راه انداختن-به کار انداختن

اگر بمیری هم(به‌هیچوجه، هرگز)

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن

انداختن توی هچل-دچار دردسر و ناراحتی کردن

تر دست-ماهر-شعبده باز

شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

تیار-درست و آماده

خر کسی رفتن-دارای اهمیت و اعتبار بودن

درو کردن-پشت سر هم با گلوله زدن و انداختن

تُک زبانی حرف زدن-لکنت داشتن-گرفتگی زبان داشتن

بخار-توانایی-شایستگی

پینکی رفتن-چرت زدن

خریت-نادانی-حماقت

دم حجله کشتن گربه-زهر چشم گرفتن برای نخستین بار

پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی

رک حرف زدن-بدون پروا و ملاحظه حرف زدن-صریح و روشن سخن گفتن

رک رک نگاه کردن-چپ چپ نگاه کردن-بر بر نگاه کردن

باد گرفتن-مغرور شدن

بگو بخند-خوش مشرب-بذله گو

انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

حاضر جواب-کسی که برای هر موردی پاسخ آماده دارد
خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند
دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

از چشم افتادن-مورد بی مهری قرار گرفتن-بی‌اعتبار شدن

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

پی بردن-دریافتن-آگاه شدن

بوق سحر-نزدیک صبح-سحرگاهان

تخته گاز-با سرعت تمام راندن اتومبیل

تو خیک کسی فرو رفتن-کلاه سر کسی گذاشتن-به کسی قالب کردن

چهره کردن-نگا. چهره شدن

چنگ به دل نزدن-ارزش نداشتن-قابل اعتنا نبودن-جالب نبودن

آقبانو-نوعی پارچه‌ی نخی نازک

 

 

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)
چشم بلبلی-دارای چشم گرد-نوعی لوبیا

رک گو-کسی که صریح و بی پروا حرف می زند

پامال شدن-از بین رفتن

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

از هفت خوان رستم گذشتن-موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

 
تخمی-به درد نخور-بی مصرف

جایی-مستراح-توالت

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

چارک-یک چهارم

اوا خواهر(مرد زن‌نما، مردی که علائق زنانه دارد)

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

خاله بی بی-نوعی آش

حاجی خرناس-لولو

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

 

پایانه-ترمینال-نقطه ای که یک داده وارد دستگاه می شود و یا از آن خارج می شود

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)
دالبُر-بریده چون دال-منحنی وار بریدن

تزئیناتی-کسی که کارش تزیین است

زود فهم-کسی که زود چیزی را درک می کند

چله-چاق-چرب و چیلی

اُرد-درخواست-سفارش-دستور

 

پیش کردن در-بستن در

دنده کشیدن-دنده ی اتوموبیل را پیاپی عوض کردن

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر

رو زیاد کردن-پر رو شدن-توقع زیادی داشتن

روضه خواندن-سخنان بی فایده گفتن-آه و ناله کردن

حقه به کار بردن-کسی را فریب دادن

بافتنی-جامه ای که با دست بافته شده باشد

آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده

 

راه به ده بردن-حاصلی داشتن-موفق شدن

پس هم بر آمدن-حریف یکدیگر بودن-از عهده ی هم برآمدن
جوخه ی اعدام-جوخه ای که محکوم به اعدام را تیرباران می کند

 

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

دررفتگی-حالت در رفته-از بند بیرون آمدن استخوان

رنگ و رو-آب و رنگ-جلا و درخشندگی
دسته چاقو نشستن-نشستن روی دو پا و بغل کردن دو رانو-چمباتمه نشستن

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن
بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

حیف شدن-حرام شدن-نفله شدن-از فایده افتادن

چیزی بار کسی نبودن-علم و آگاهی نداشتن-شعور نداشتن
(به زبان کودکان) زخم شدن

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

از حال رفتن(بی‌حال شدن، غش کردن)
اُرس و پرس(پرسش و پاسخ)

جور در آمدن-نگا. جور آمدن

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

روی غلتک افتادن-جریان دلخواه و طبیعی را به دست آوردن-دور برداشتن و سرعت گرفتن

 

حاضر و آماده-آماده

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن
 

دَنگ-صدای به هم خوردن دو چیز

از چاله در آمدن و به چاه افتادن-از باران به ناودان پناه بردن
دست به دست کردن-تردید کردن-کوتاهی کردن-وقت کشتن

چریدن-راه افتادن کار و کاسبی

راست و ریس-موانع و معایب

الانه-همین حالا-هم اکنون

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن

حاج بادام-گونه ای شیرینی از آرد و بادام و شکر

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج
آب آتش مزاج(می سرخ)

دو لُپی خوردن-دو لُپه خوردن-هم از آخور خوردن-هم از توبره

تلخه-تریاک-سوخته

در گوشی-با زمزمه-پچ پچ وار

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

آب-عزت و رونق-طراوت و تازگی-روح-شراب خالص

ریسه شدن-پشت سر هم قرار گرفتن-به دنبال هم به جایی رفتن

تک پا-زمان کوتاه-در فرصتی بسیار اندک

 
زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن

 

دلادل-پُر-نهایت بزرگی-شکم زن آبستن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

دلسوزه-سوختن دل از حسد و مانند آن

 

آش پختن برای کسی-کسی را برای آزار کسی برانگیختن-برای کسی توطئه‌ای ترتیب دادن

آش پشت پا-آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

خط افتادن-خراش افتادن

برآمده-بزرگ شده-ورم کرده

چفت کردن-با زنجیر بستن

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

 

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

دل قرصی-اطمینان

تیپا-ضربه ای با نوک پا-اردنگی

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

دان پاشیدن-دانه ریختن-به قصد گرفتار کردن کسی به او امتیازات دادن

زبان ریختن-سر و زبان داشتن-با چرب زبانی و شیرین سخنی کار خود را کردن

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

بزرگداشت-احترام-تکریم

بلا تکلیف-کاری که معلوم نیست چه باید بشود-کسی که نمی داند چه باید بکند

اجابت کردن معده(قضای حاجت)
 

دود-دخانیات-مواد مخدر
دو لا پهنا-پارچه ای که عرض آن دو برابر عرض پارچه های معمولی است

با کرم الکاتبین بودن حساب کسی-گرفتار وضعی شدن که فقط خدا می تواند آدم را نجات بدهد

پدر سوختگی-بد سرشتی-زرنگی-رندی

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

از خواب پریدن(بیدارشدن ناگهانی از خواب)

چشم غره رفتن-نگاه خشم آلود کردن

تیپ هم-جور-هماهنگ-متناسب

خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند

ابرو انداختن-ابرو آمدن

به سر دویدن- با سر رفتن

خبرکشی کردن-سخن چینی کردن