لیست کامل فرهنگ لغت، اطلاحات و تمثیل های کوچه بازاری فارسی قسمت دهم

آب و گِل-بر و رو-سرشت آدمی

راه آمدن-سازش کردن-همراهی کردن

زمزمه کردن-زیر لب خواندن-ترنم کردن

افتادن توی پوست کسی-کسی را وسوسه کرد

ریش توپی-ریش تپه

چزاندن-ضعیفی را آزار دادن

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

خشت مالیدن-چاخان کردن-لاف زدن

رد پا-جای پا-اثر

 

آتشی شدن-از کوره در رفتن
برداشت کردن-فهمیدن-گرفتن پول از حساب-درو کردن محصول کشاورزی

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

دل واپس-نگران-چشم به راه-مضطرب

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا
پاکار-امر بر-پادو-مباشر
خوش رو-زیبا-خندان

بی اختیار-بدون اراده و تصمیم

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون

افسار کسی را شل کردن-به کسی آزادی کمی دادن

دامن به کمر زدن-آماده شدن-آستین بالا زدن

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن
چاله چوله-جای پر از گودال-زمین ناهموار

خاکروبه-زباله-آشغال

فال بد زدن

زهر ریختن-در حق کسی بدی کردن-انتقام گرفتن-اصل بد خود را نشان دادن

دهان کسی آستر داشتن-قدرت خوردن خوردنی های بسیار داغ و تند را داشتن

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

 

رو به راه شدن-آماده و مهیا شدن

بله گرفتن-رضایت عروس را گرفتن

 
زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن

چاله-گودال کوچک-دردسر-اشکال
چوچول باز-دغل-بی حیا

خبر چین-سخن چین-جاسوس

 

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

چاقوکشی-عربده کشی و حمله با چاقو

آواز خر در چمن(آواز ناخوش و گوش‌خراش)

بمیرم-قربان بروم

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

زیر سبیل کسی را چرب کردن-رشوه دادن به کسی

آفتاب گرفتن-زیر آفتاب خوابیدن

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

دور اندیش-پایان نگر-پیش بین-عاقبت اندیش

توالت کردن-آرایش کردن

بازرسی-بررسی و کنترل

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

خم شدن-دولا شدن

این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

باربند-جای نهادن و بستن بار

آمیزقلمدون-میرزا‌بنویس-کاتب

زمین گذاشتن چیزی-چیزی را ترک کردن

تته پته-لکنت زبان

 

خودی-آشنا

تلقین گفتن-مسائل دینی که بر سر گور کسی می گویند

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

جیک-صدا-آواز

خاک به سری-همبستری زن با شوهر

آتشِ بسته-طلا

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

پاشیر-گودال پای شیر آب

پا منبری-شاگرد روضه خوان

از سر نو(دوباره)

حرف زدن-پشت سر کسی بدگویی کردن-وراجی کردن
خبر کسی یا چیزی را آوردن-مرگ و نابودی کسی یا چیزی را اعلام کردن-مردن-نابودی

چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب
ارباب حجت-اهل منطق

باد کردن-به خود بالیدن-مغرور شدن

 

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

دیم کاری-کشاورزی دیم

خر و پف-نگا. خرناس

دست کم-حداقل

دو آمدن-دور برداشتن-شاخ و شانه کشیدن-قیافه گرفتن

 
دربند-کوچه ی بن بست-مانع در محل ورود

رو به قبله کردن-کسی را که درحال مرگ است رو به قبله خواباندن

به نفس نفس افتادن-نفس نفس زدن

زیر پای کسی را خالی کردن-زیر پای کسی را جارو کردن

 

 

دندان تیز کردن-طمع کردن

رویخی-فرنی-نوعی دسر که از نشاسته و شکر درست می کنند

پشت رو-وارونه

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی

چای صاف کن-وسیله ای نوردار برای صاف کردن چای به هنگام ریختن به استکان یا فنجان

با کسی سرشاخ شدن-با کسی در آفتادن

برای کسی تره خرد نکردن-از کسی حساب نبردن-به کسی اهمیت ندادن-برای کسی اعتبار قائل نشدن

پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

دمپایی-کفش راحتی خانه

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

پِق-صدای خنده ی ناگهانی

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

ریش کسی را چسبیدن-یقه ی کسی را چسبیدن
چاخان کردن-دروغ گغتن-چُسی آمدن

آب رفتن زیر پوست کسی(پس از لاغری کمی فربه شدن)

خواربار-ارزاق-خوراک

بد دماغ-کسی که زود رنج است و زود قهر می کند

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

 

چله گرفتن-نگا. چله داری کردن

از چاله در آمدن و به چاه افتادن(از باران به ناودان پناه بردن)

آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند

 

زینه-پله

 

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

آبدست-ماهر-استاد

با خدا-خداشناس-مومن

خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

 

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)
این پا آن پا کردن-دودل بودن-وقت تلف کردن

دنده نهادن-قبول کردن-رغبت کردن

خبر مرگش-خدا مرگش بدهد

آخش درآمدن(از درد نالیدن)

پنجول زدن-با ناخن های دست روی تن کسی را خراش دادن

اقل‌کم(دست‌کم، لااقل)

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

باد هوا خوردن-درماندگی و فقر کامل داشتن

جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

خال گوشتی-نقطه ی برجسته ای از گوشت بر پوست بدن

تلق و تولوق-صدای ناهنجار

ریشه کردن-قوام یافتن-جایگیر شدن-مستحکم شدن وضع

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

چگور پگوری-خوشگل-جذاب

پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری

دور-بار-دفعه-نوبت

رقصیدن کلاه کسی در هوا-بسیار شادی کردن-کلاه خود را به آسمان انداختن
از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)
خواهر کسی را گاییدن-دخل کسی را آوردن-کلک کسی را کندن

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

تار و مار-متفرق-پراکنده

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

تن در دادن-به کاری حاضر شدن-انجام کاری را پذیرفتن

زن آمدن-دشنامی در مقام تحقیر و ریشخند

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

بد جنس-بد ذات-بد نهاد-فرومایه

آلکلی-معتاد به الکل

 

اسیر خاک-مرده-تن‌پرور

جن زده-دیوانه

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن

از مخ معاف بودن-دیوانه بودن

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

چُر-ادرار

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

برادر شوهر-برادرِ شوهر هر زن

زبون-حقیر-توسری خور

 

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس

 
استکانی زدن(می‌خوارگی اندکی کردن)

خر بی یال و دم-احمق-نادان

 

زدن به هر دری-برای رسیدن به مقصود به هر جا و هر کسی متوسل شدن

زدُ وازد-زیر و رو کردن کالا و سوا کردن نوع به تر

جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

با دم خود گردو شکستن-سخت شادمان و خوشحال بودن

زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز
آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)
توی گوش کسی گذاشتن-به کسی سیلی زدن

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

حلال بودی-نگا. حلال به زنده ای

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن

 
زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

زیر بغلی-نوعی تنبک که پایه ی دراز آن را زیر بغل می گذارند و آن را می نوازند

از کیسه شدن-هدر شدن-ضرر کردن
بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب

بخیه به آبدوغ زدن-کار بی هوده کردن

 

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

بزن قدش-دعوت به دست دادن برای نشان دادن توافق و همدلی

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

 

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

آفتاب لب بام(پیری نزدیک به مرگ)

الف الف کردن(قاچ‌قاچ کردن)

آدم استخوان‌دار(کسی که اراده و پشتکار دارد)

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

 

پیش کسوتی-قدمت و برتری

 

حوصله ی کسی سر رفتن-خسته و کسل شدن-بی تاب شدن

پر به پر کسی دادن- بال به بال کسی دادن

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

توی کوک کسی یا چیزی رفتن-کسی یا چیزی را زیر نظر داشتن- توی نخ چیزی رفتن

خِس خِس-صدای تنفس کسی که نفس تنگی دارد

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

حساب تراشیدن-خرج درآوردن-حساب غیر واقعی نشان دادن

 
دست انداختن به روی چیزی-چیزی زا غاصبانه تصرف کردن
چته ؟-تو را چه می شود ؟
حاشیه دار-کناره دار

تعارف آب حمامی-تعارفی که خرج و مایه ای ندارد

روی دوش کسی سوار شدن-بر کسی مسلط شدن
چراغ-پولی که معرکه گیران درخواست می کنند

برده خورده-ملاحظه-پروا

آفت(زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز)

 

 

دو دانگ-یک سوم-مقدار اندک-کم

به درک واصل شدن-به درک رفتن-برای با نفرت خبر مرگ کسی را دادن بکار می رود

دماغ-حال و حوصله-رغبت-علاقه-کبر و خودپسندی-مُف-خلط بینی

زهرآب ریختن-ادرار کردن-شاشیدن

 

زوار در رفتن-بند و بست چیزی خراب شدن-از شدن خستگی یا پیری از کار افتادن

 

خیز برداشتن-جستن-آماده ی حمله شدن

دسته گل به آب دادن-کاری به خطا انجام دادن
زاییدن زیر کاری-کاری را به دلیل دشواری به پایان نرساندن

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

حنز پنزر-نگا. خرت و پرت

روی دست کسی گذاشتن-به کسی تحمیل کردن

حالی شدن-فهمیدن-درک کردن

حساب و کتاب از دست کسی خارج شدن-اداره و نظم امور از دست کسی در رفتن
پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی
دهن کجی کردن-ادا و شکلک در آوردن برای مسخره کردن-بی اعتنایی کردن

خرجی-پول لازم برای گذران روز
بار کسی کردن-دشنام دادن-بد و بیراه گفتن- کلفت بار کسی کردن

 

آمد نیامد داشتن-روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد
تیغه-هر چیزی که مانند تیغ باشد-دیوار نازک

از پشه گوشت کبابی خواستن-خواهش یا انتظاری نابه‌جا و نشدنی داشتن

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

دل کسی تاقچه نداشتن-بی نهایت رک و صریح بودن

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

پس خور-آن که بازمانده ی غذای دیگران را می خورد

آب کردن(جنس نامرغوب را فروختن)

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

پَخ دار-چیزی که تیزی لبه های آن گرفته شده باشد

 

حساب کشیدن-حساب خواستن

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

دندان شکن-قاطع-محکم

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن
افسارسرخود-خود‌رای-افسارگسیخته

خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

زحمت دادن-اسباب زحمت شدن-کنایه از شوهر زنی بودن

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

آلت فعل-وسیله‌ی انجام کار
حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

چله خانه-محل ریاضت کشیدن

 

خیرات کردن-چیزی را

آمد نیامد(فرخنده بودن و نبودن)

چنگک شدن-چنگ شدن

بی قابلیت-بی ارزش-اندک-مختصر

خرجی دادن-دادن پول لازم برای گذران روزانه

آفتابه‌آب‌کن(پست ترین نوکر)

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

پات-بی آبرو-بی تربیت

تر و خشک کردن-رسیدگی کردن-پرستاری کردن
از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)
خنِس و فنِس-گرفتاری و ناراحتی

حرف پوچ-سخن بی معنی
بند و بساط-اسباب مختصر زندگی

التفاتی(داده شده، مرحمتی، اعطا شده)

تعارف کردن-کسی را به گرفتن چیزی خواندن

چرخ کردن-دوختن با چرخ خیاطی-خرد کردن گوشت با چرخ گوشتی

 

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

 

 
تقلا کردن-کوشش زیاد کرد-دست و پا زدن

پاسور زدن-پاسور بازی کردن

دست زدن-کوبیدن دو دست به یکدیگر همراه با نوای موسیقی یا برای تشویق

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

تخمی-به درد نخور-بی مصرف

زبان مرغی-زبانی ساختگی مانند زبان زرگری

از این شاخ به آن شاخ پریدن-دائمن از موضوع منحرف شدن و به مطالب فرعی پرداختن

تکلیف شدن-به سن بلوغ رسیدن

از بر بودن-مطلبی را در حافظه داشتن

آب رفتن(بی‌اعتبار شدن، کوچک شدن)
چشم زاغ-بی شرم

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

 
چشم نم نمی-کسی که چشمش آب پس نمی دهد
خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند