هیچ بلای طبیعی به اندازه زمین لرزه به صورت یهویی و یهویی رخ نمی ده. طوفانای سهمگین رو میشه پیش بینی کرد و از هفته ها قبل راه جلو رفتن اونا رو فهمید. این موضوع در مورد سونامیا، کولاکا و البته بارانای موسمی هم شدنیه چون خیلی از این رخدادهای ناخوشایند طبیعی فصل خاصی داشته و فقط در ماه های مشخصی از سال باید منتظر وقوع اونا بود. اما زمین لرزها همه بدون کوچیک ترین نشونه و هشداری به صورت یهویی رخ میدن.
با این وجود تحقیقات گذشته نشون میده که در سال آینده باید خود رو مهیای زمین لرزهای وحشتناک بیشتری کنیم و دلیل اونم یه موضوع باورنکردنی و البته هنوز تایید نشده: کند شدن گردش زمین به دور خود.
در حالی که پیش بینی کردن دقیق زمان وقوع زمین لرزه دستکم الان چیزی شدنی نیس، مطالعه اطلاعات لرزه نگاری ثبت شده به زمین شناسا این امکان رو داده که الگوهای منظمی رو در مورد وقوع زمین لرزه بدست بیارن. در مطالعه ای که تازگیاً به وسیله یه زمین شناس به نام راجر بیلهام از دانشگاه کلرادو و تیم تحقیقاتی اون انجام شده، همه زمین لرزهای بالای ۷ ریشتر اتفاق افتاده بعد از شروع قرن بیستم مورد مطالعه دقیق قرار گرفتن. هر چند در بیشتر این چند سال به صورت میانگین هر سال تماشاگر ۱۵ مورد زمین لرزه با قدرتی این چنینی بوده ایم که تعداد زیادی هم به حساب میان، فواصل وقتی تقریباً برابری هم بین این زمین لرزها وجود داشته.
اما مسئله نگران کننده این میشه که تعداد این زمین لرزهای سنگین در سالای گذشته به ۲۵ تا ۳۰ مورد به صورت میانگین در هر سال زیاد شده.
یه وقتی کمی بیشتر از یه قرن روی زمینی که بیشتر از ۴ میلیارد سال عمر داره اندازه کامل و جامعی واسه اعلام این مسئله به نظر نمی رسه اما بیلهام و همکارانش متوجه موضوع دیگه ای در مورد این زمانای بی ثبات مستعد زمین لرزه شدن. انگار این زمین لرزها کاهش تناوبی سرعت گردش زمین به دور خود رو دنبال می کنن. انگار سیاره جامد ما از اون چیزی که فکر می کردیم جامدیت کمتری داره و این موضوع نه فقط با در نظر گرفتن وجود دریاها و هوا قابل درکه بله هسته خارجی زمین هم که حدود ۲٫۲۰۰ کیلومتر خامت داره و از ترکیب آهن و نیکل مذاب تشکیل شده هم نشون دهنده این مطلبه.
این شهد مذاب همیشه در حال بهم خوردن بوده و یه الگوی جنب و جوش کم و بیش قابل پیش بینی رو دنبال می کنه درست مانند مقداری آب در داخل یه سطل آب که همیشه عقب و جلو میره و این سیکل ناتموم ادامه داره و انتهایی نداره. اینجور حرکت دواری در هسته زمین باعث شده که مدار چرخش زمین تغییر بسیار کمی داشته باشه که در ادامه باعث کاهش یا افزایش میلی ثانیه ای در طول زمان یه شبونه روز ۲۴ ساعته می شه، تغییری که به وسیله ساعتای اتمی به ثبت می رسه. وقتی سرعت گردش زمین به دور خود کم میشه، هسته مذاب به فشار رو به بیرون خود ادامه میده و با پیروی از قانون ریشه ای نیوتون که میگه اجسام متحرک سخت تلاش می کنن که بازم به حرکت خود ادامه بدن، این هسته مذاب هم تلاش می کنه به به هم خوردن خود ادامه بده.
این فشار به سمت بیرون کم کم به سنگا، صفحه ها و گسلایی که بالاتر از هسته مذاب زمین قرار گرفتن منتقل می شه.
براساس محاسبات بیلهام و همکارانش ۵ یا ۶ سال زمان میبره تا انرژی مورد نظر از هسته مذاب زمین به لایه های بالایی منتقل شه که در نتیجه اون زمین لرزه رخ خوهد داد. یعنی وقتی که ساعت اتمی متوجه کاهش در سرعت حرکت وضعی زمین می شه تنها ۵ یا ۶ سال زمان وقت دارین که کمربندهایتان رو ببندین و واسه یک یا چند زلزله بزرگ آماده شید. آخرین باری که اینجور کاهشی در گردش زمین به دور خود به ثبت رسید سال ۲۰۱۱ بود و زمین لرزهای گذشته نشون میده که یه الگوی خطرناک در حال برگشته: زمین لرزه ۷٫۱ ریشتری مکزیکوسیتی در ۱۹ سپتامبر، زمین لرزه ۷٫۳ ریشتری مرز ایران و عراق در ۱۲ نوامبر و زلزله ۷ ریشتری کالدونیای جدید در ۱۹ نوامبر.
این تحقیقات نه فقط نشون میده که باید بزودی منتظر وقوع زمین لرزهای زیاد سنگینی باشیم بلکه مکان وقوع این زمین لرزها رو هم مشخص کرده: نزدیک خط استوا، در عرضای جغرافیایی ۳۰ درجه شمالی یا جنوبی. این پیش بینیا به طور کاملً منطقی و درست به نظر می رسن و این مناطق رو باید مناطق خطر نامید چون هر نقطه ای در طول خط استوا که بلندترین نقطه کره زمین در امتداد اون قرار داره با سرعتی معدل ۱٫۶۰۰ کیلومتر در ساعت بیشتر از نقاط نزدیک به قطب دور خود می چرخه. از این رو کاهش کلی سرعت گردش زمین به دور خود، در این خط میانی در بیشترین حد ممکن میشه.
زلزله قصرشیرین که در مرز ایران و عراق قرار داره در عرض تقریباً ۳۳ درجه جنوبی اتفاق افتاده که اختلاف بسیار کمی با عرض جغرافیایی تعیین شده با منطقه خطر نداره. اینجوری اگه در سال ۲۰۱۸ تماشاگر وقوع زلزله های سهمگین تری باشیم جای تعجب نداره هر چند نمیشه این موضوع رو به صورت یقین تایید کرد.
اینجوری در صورت به حقیقت پیوستن این پیش بینیا دستکم میشه امیدوار بود که تنها ذره ای به علم کم بشر در مورد زلزله و پیش بینی زمان وقوع اون اضافه شده و واسه فجایعی اینجور مرگبار حتی اینجور مقدار کمی از پیشرفت هم امید بخش میشه.
واسه باخبر شدن از وحشتناک ترین و مرگبارترین زمین لرزهایی که در طول تاریخ اتفاق افتاده می تونین به لینک زیر مراجعه کنین.
با ۱۰ مورد از وحشتناک ترین و مرگبارترین زمین لرزهای تاریخ آشنا شید
